Suriye’de Beşar Esed’in devrilmesiyle birlikte başlayan siyasi değişim, şimdi para birimi üzerinden sembolik bir adımla pekiştiriliyor. Reuters’ın ulaştığı belgeler ve yedi ayrı kaynağa dayanan bilgiye göre, Suriye yönetimi Aralık ayında yeni para birimini piyasaya sürecek. Bu kapsamda liranın değerini artırmak, işlemleri kolaylaştırmak ve halkın güvenini yeniden kazanmak amacıyla mevcut Suriye lirasından iki sıfır atılacak.
Söz konusu yeni banknotlar, Esed rejiminin finansal mirasını silmeye yönelik güçlü bir adım olarak görülüyor. Eski rejimin simgeleri olan banknotlardaki Esed portreleri de tarihe karışacak. Bu adım, sadece ekonomik değil; siyasi bir kopuşun da simgesi olacak.
İç Savaşın Yıkımı: Lira %99 Değer Kaybetti
2011 yılında başlayan iç savaşın ardından Suriye lirası, Amerikan doları karşısında yaklaşık %99 oranında değer kaybetti. Savaş öncesi 50 SYP civarında olan 1 dolar, bugün yaklaşık 10.000 SYP seviyelerinde işlem görüyor. Bu hızlı değer kaybı, halkın alım gücünü büyük ölçüde zayıflatırken, günlük alışveriş ve para transferlerini de zorlaştırdı. Market alışverişlerinin poşetlerle taşınan 5.000 SYP’lik banknotlarla yapılması, sistemin geldiği noktayı çarpıcı biçimde gözler önüne seriyor.
Bu tabloyu tersine çevirmeyi amaçlayan yeni hükümet, ekonomide radikal bir temizlik hamlesine girişti. Ağustos ortasında Suriye Merkez Bankası tarafından özel bankalara iletilen bilgiye göre, iki sıfır atılmış yeni para birimi Aralık ayında tedavüle girecek. Bu kapsamda bankalara altyapı testleri, bankamatik uyumluluk denemeleri ve nakit depolama planları yapmaları talimatı verildi.
Suriye’nin Yeni Lirası Rusya’da Basılacak
Reuters’a konuşan banka yetkilileri, yeni banknotların basımı için Rusya'nın devlet matbaası Goznak ile anlaşmaya varıldığını bildirdi. Temmuz ayı sonunda Moskova’yı ziyaret eden üst düzey Suriye heyetinin bu konuda anlaşmayı kesinleştirdiği öğrenildi. Hatırlanacağı üzere, Esed döneminde de Suriye lirasının basımı yine Goznak tarafından yürütülüyordu.
Ancak bir diğer iddia ise, Suriye Lirası'nın Rusya yerine Almanya ve BAE'de basılacağı yönünde. Henüz resmi bir açıklama yapılmadı.
Yeni banknotların teknik detaylarına dair de kamuoyuna henüz bir açıklama yapılmadı. Ancak Esed’in portresinin yer aldığı 2.000’lik ve babası Hafız Esed’in bulunduğu 1.000’lik banknotların kaldırılacağı, yerine Esed’siz tasarımların kullanılacağı ifade ediliyor.
Türk Lirası Karşısında da Düşüşe Devam
Türk Lirası (TRY) karşısında da Suriye Lirası’nın durumu iç açıcı değil. Güncel reel piyasaya göre 1 TL yaklaşık 318 SYP’ye denk geliyor. 2023 yılında bu oran 140 SYP civarındaydı. Yani Türk Lirası karşısında da neredeyse %130'luk bir değer kaybı söz konusu.
Bu dengesizlik, Türkiye ile yoğun sınır ticareti olan bölgelerde günlük ekonomik ilişkileri de olumsuz etkiliyor. Özellikle sınır hattında yaşayan Suriyeli halkın ve göçmenlerin para transferlerinde ciddi kayıplar yaşadığı bildiriliyor.
Ekonomik Reformlara Devam
Yeni para biriminin devreye alınması, Suriye’nin serbest piyasa ekonomisine geçiş vaatlerinin ilk somut adımı olarak yorumlanıyor. Eski rejimde sıkı para kontrolleriyle sınırlandırılan döviz kullanımı, yeni yönetimle birlikte serbest bırakıldı. Ekonomik sistemin şeffaflaşması, nakit dolaşımının daha denetlenebilir hale gelmesi ve enflasyonun kontrol altına alınması hedefleniyor.
Birleşmiş Milletler danışmanı ve ekonomist Kerem Şaar, para birimi değişiminin hem ekonomik hem de siyasi bir yeniden yapılanmanın parçası olduğunu vurguluyor. Şaar’a göre daha yüksek banknotlar basmak gibi alternatif çözümler de mümkün olsa da, halkın güvenini kazanmak adına tam bir para reformu tercih edildi.
