Mersin, Türkiye’nin en büyük dış ticaret kapılarından biri. Bu avantaj, kentin kayıt dışı ürünler için de bir geçiş istasyonuna dönüşmesine zemin hazırlıyor. Elektronik sigaralar ve ilgili sarf malzemeleri, kente kaçak kanallardan sokulduğunda şehir içinde el altından hızla dolaşıma girebiliyor. Kent merkezinden sahil hattına, ilçelerden üniversite çevrelerine kadar farklı noktalarda “gizli satış” kanallarının oluşması, erişimi neredeyse zahmetsiz kılıyor.
Erişim Kolay, Algı Rahat: Gençler İlk Hedef
Elektronik sigaraya erişimin bu kadar kolay olması, gençleri doğrudan riskin odağına çekiyor. Sosyal medya aracılığıyla kurulan iletişim, mesajlaşma grupları ve mahalle aralarındaki yüz yüze temaslarla ürün temininin dakikalar içinde mümkün olduğu belirtiliyor. “Zararsız” ya da “daha masum” algısı ise ilk denemeyi kolaylaştırıyor. Uzmanlara göre bu algı, gençlerde nikotin bağımlılığını azaltmak bir yana, çoğu zaman bağımlılığın başlangıç eşiğini düşürüyor. Kaldı ki kaçak ürünlerde içerik denetimi olmadığı için kullanıcıların soluduğu karışım ve doz bilinmiyor.
Yetişkinlerde de Yanıltan “Alternatif” Anlatısı
Yalnızca gençler değil, yetişkinler de sigarayı bırakma niyetiyle “daha az zararlı” olduğu düşüncesiyle elektronik sigaraya yöneliyor. Ancak bu tercih çoğu zaman kayıt dışı ürünlere erişim üzerinden gerçekleşiyor. Denetimsiz cihaz ve sıvılar; solunum yolu problemlerinden kalp-damar risklerine, nikotin bağımlılığının sürmesine kadar çeşitli tehditler barındırıyor. Kayıt dışı tedarik zinciri büyüdükçe, sağlık riski de katlanıyor.
Eş Zamanlı Denetim, Bilinçlendirme Şart
Mersin’de son yıllarda gerçekleştirilen gümrük ve kolluk operasyonları, elektronik sigara kaçakçılığının ölçeğini defalarca gözler önüne serdi. Liman sahasında ve şehir içi şebekelere yönelik baskınlarda tek seferde on binlerce cihaz ve kartonlarca tütün türevinin yakalanması, pazarın yalnızca bireysel tüketimle sınırlı olmadığını; örgütlü ve düzenli bir akışın varlığını işaret etti. Bu tablo, “kolay erişim” şikayetlerinin münferit olmadığını, aksine şehrin liman kimliğiyle iç içe gelişen bir yapısal soruna dönüştüğünü gösteriyor. Emniyet kaynaklarının “noktaya operasyon” ve “saha denetimi” pratiklerini sıklaştırması, sorunun kent geneline yayılmış başını ezmeye yetmiyor; çünkü kayıt dışı arz boşluk bulduğu her kanaldan tekrar filizleniyor.
“Kolay Erişim”in Bedeli Ağır
Uzmanlar, Mersin’de elektronik sigara arzını kesmek için liman ve lojistik hatlarda risk temelli denetim yapılması gerektiğini belirtiyor. Şehir içinde ise yalnızca büyük operasyonlarla sınırlı kalmayıp perakende düzeyine kadar inen çapraz kontrollerin artırılması gerektiği vurgulanıyor.
Aynı zamanda, “zararsız” algısının kırılması için kamu spotları, okul temelli eğitimler ve ebeveyn rehberliği programları öneriliyor. Gençlerin erken yaşta bilinçlendirilmesi, uzun vadede en etkili önleyici tedbir olarak görülüyor. Uzmanlar, hukuki çerçevenin uygulanmasındaki istikrarın caydırıcılığı artıracağına, aksi halde limanın sağladığı esnekliğin kaçak piyasaya her seferinde yeni bir kapı aralayacağına dikkat çekiyor.