PLASEBO ETKİSİ-1
Plasebo Etkisi: Daha önceden detaylıca anlattığımız plasebo etkisi, algıda seçiciliğin ana örneklerinden biridir. İnançlar, algıları değiştirecek kadar güçlü olabilmektedir. Plasebo etkisi, algıda seçiciliğin, spesifik olaraksa seçici bozulma dediğimiz bir algıda seçicilik tipinin ilginç bir örneğidir. İkinci Dünya Savaşı yıllarında görev yapan doktor Henry Beecher yaralı Amerikan askerlerini tedavi ederken ağrı kesici morfini bittiğinde umutsuzluğa kapılmıştır. Umutsuzca bir süre ne yapacağı hakkında düşüncelere kapanır. Umutsuzca, yaralı askerlere ağrı kesici morfin verdiğini söyleyip aslıda onlara salin solüsyonu vermiştir. Salin solüsyonu verdikten sonra yaralı Amerikan askerlerinin %40'ı uygulanan bu tedavinin ağrılarını geçirdiklerini söylemiştir. Günümüz bilim insanları o yaralı askerlerin neden daha iyi hissettiklerini şimdi daha iyi anlıyorlar nedeni plasebo etkisi.
Plasebo anlam olarak “tatmin edeceğim, memnun edeceğim” anlamlarına gelir. Gerçek bir ilaca benzeyen ancak gerçek bir ilaç olmayan maddelere plasebo denilir. Plasebo kullanan bireyler aldıkları tedavinin gerçek olup olmadığı hakkında fikir sahibi olmazlar yani gerçek olduğunu bilmezler. Plasebo, şeker hapı, sıvı, iğne, hatta bir prosedürün tamamı olabilir. Plasebo, gerçek bir tedavi gibi gözükmesi için tasarlanmıştır. Ancak hastalıklara karşı herhangi bir etkisi bulunmaz. Aslında plasebo bireylerin ilacın olumlu bir etki edeceğini düşünmesi nedeniyle durumlarını iyileştirmektedir. Açıkça durum şundan ibarettir; bireyler plasebo üzerinden ne kadar pozitif etki alacaklarını düşünürlerse çok büyük olasılıkla olumlu yararlanacaklardır. Plasebo aslında hastalığa etkide bulunmasa da bireylerin nasıl hissettiklerini etkiler. Yapılan araştırmalar doğrultusunda her 3 kişiden birisinde bu durum gözlenmiştir. Plasebo hakkında bilgi verdikten sonra plasebo etkisi üzerine konuşalım. Peki, plasebo etkisi nedir?
Plasebo Etkisi Nedir?
En genel haliyle bireylerin plasebo sebebiyle semptomlarında yaşadıkları değişime plasebo etkisi denir. Plasebo etkisi, plasebonun olumlu etkilerine verilen bir ad olarak tanımlanır. Kısa süreli bir etki yaratır. Genel olarak acıyı dindirme ve diğer semptomlar üzerinde ilgisi olduğuna dair görüşler bulunmaktadır. Plasebo etkisi, hastalığı tedavi edecek herhangi bir işlevi olmayan farmakolojik maddelerin, hasta bireylerin şikâyetlerini azaltarak kendilerini daha iyi hissetmelerini sağlamasıdır.
Plasebo etkisi, farmakolojik olarak etkisi olmayan herhangi bir ilacın telkine dayalı etki yaratma durumuna denir. Etkinin fiziksel olarak herhangi bir gücü bulunmamaktadır. Sahip olduğu tedavi gücünü tamamen hastanın verilen ilacın işe yarayacak olduğunu düşünmesinden alır. Bireylerin istemeleri halinde kendi kendilerini iyileştirme gücüne yönelik bir durumdur. Plasebo etkisi, herhangi bir rahatsızlığın tedavi ediliyor hissi verilmesiyle geçmesi durumudur. Hasta olan bireyin kendisine verilen maddenin ilaç olduğuna inanmasıyla birlikte iyileşme sürecine girmesi bu duruma en iyi örnektir.
Kişinin hastalığı için kanıtlanmış tedavi edici etkisi olmamasına rağmen herhangi bir ilacı aldığında kendisini iyileştirebileceği algısının oluşması durumudur. Farmakolojik olarak etkisiz ilaçlar kullanıldığında da bu durum gözlenir. Bunlar genellikle şeker gibi temel bileşenleri barındırır. Plasebo etkisinin amacı yüksek moral veya iyileşme azmi kazanmasıdır. Fiziksel olarak tedaviye çok fazla etkileri bulunmasa da, tedavi gücünü hastanın “işe yarayacak” gücünü kazanmasından alır. Motivasyon olarak da bireylere kazanımları bulunur.
Teorik olarak hiçbir etkinliği olmaması gereken bu girişimler nasıl oluyor da hastaların şikâyetlerini ortadan kaldırıyor dediğinizi duyar gibiyim? Bir Türk doktorla yapılan bir röportajda doktor bu soruya şöyle açıklık veriyor: “Altında yatan mekanizmalar tam olarak bilinmemekle beraber bu etkiler birden fazla mekanizmaya bağlı olduğu bilinmektedir. Birden çok etmen ve mekanizmanın birleşimi sonucu ortaya çıkmaktadır. Endişe hafifletme mekanizmaları, beklenti durumu, beyindeki ödül devrelerinin çalışması durumu, genetik, kişilik özellikleri vb. beyindeki nörokimyasal mekanizmaları tetiklemektedir. Bu durumda hastalarda algı değişikliğine neden olan plasebo etkisi durumunun ortaya çıkmasını sağlamaktadır.”