Dünya genelindeki hastalıkların, yaralanmaların ve risk faktörlerinin toplum sağlığı üzerindeki etkilerini inceleyen Küresel Hastalık Yükü (GBD) çalışmasında kanserin gelecek yıllardaki seyri detaylı şekilde ele alındı. The Lancet dergisinde yayımlanan çalışmaya göre, 2023’te dünya genelinde 18,5 milyon kanser vakası görülürken, 10,4 milyon kişi kanser nedeniyle hayatını kaybetti.
En sık görülen kanser türü 2,3 milyon teşhis ile meme kanseri olurken, akciğer ve kolon kanseri bu oranı takip etti. Ölümcüllük açısından ise akciğer kanseri, 2 milyonu aşkın ölümle listenin başında yer aldı; ardından kolon ve mide kanseri geldi.
Davranışsal riskler başı çekiyor
Araştırmada kansere yakalanma oranındaki artışa sebep olan 44 risk faktörü, “mesleki ve çevresel riskler”, “metabolik riskler” ve “davranışsal riskler” olarak gruplandırıldı. Bu riskler arasında hava kirliliği, radyasyon, iş ortamından kaynaklanan tehlikeler, obezite, yüksek kolesterol, yüksek tansiyon, sigara ve alkol kullanımı ile sağlıksız beslenme gibi faktörler yer aldı.
Özellikle davranışsal risklerin kanser artışlarında etkili olduğu belirtilirken, sigaranın 16 farklı kanser türüne, alkolün 10 kanser türüne ve beslenme alışkanlıklarının 6 kanser türüne neden olabildiği ifade edildi.
Vaka ve ölüm tahminleri
Araştırmada, 2023’te 18,5 milyon olan kanser vakalarının 2050’de en az 22,9 milyon, en fazla 38,9 milyon, ortalama ise 30,5 milyon olacağı öngörülüyor. Kanserden ölümlerin ise 15,6 milyon ile 21,5 milyon arasında değişeceği, ortalama olarak 18,6 milyon olacağı tahmin ediliyor.
Düşük ve orta gelirli ülkelerde kanser hastalarının ölüm oranının yüzde 90’a yaklaşması beklenirken, yüksek gelirli ülkelerde bu oran yaklaşık yüzde 42 olarak öngörülüyor. Çocuk ve ergenlerde kanser vakalarının 2023’e benzer oranlarda kalması, 40-69 yaş arasında vakaların artması ve 70 yaş ve üzerindekilerde ölüm oranlarının yükselmesi öngörülüyor.
Önlem ve farkındalığın önemi
Çalışma, kansere yakalanma ve ölüm riskini azaltmak için kötü ve sağlıksız alışkanlıkları değiştirme, çevresel ve mesleki faktörlerden kaçınma, erken teşhis, sağlık sistemini güçlendirme, tedaviye eşit erişim ve taramaların artırılması gibi önlemlere dikkat çekiyor. Araştırmacılar, bu adımların hem bireysel hem de toplumsal düzeyde kanserle mücadelede kritik öneme sahip olduğunu vurguluyor.
Araştırma, özellikle meme kanseri ve akciğer kanserinin 2050’de en sık görülen türler olacağını, en çok ölüme sebep olacak kanserlerin ise akciğer ve kolon kanseri olacağını öngörüyor. Uzmanlar, farkındalık ve önleyici tedbirlerin artırılmasının, gelecek yıllarda kanserin küresel etkilerini sınırlamada hayati rol oynayacağını belirtiyor.
