Bingöl, Türkiye’nin en karmaşık fay ağını oluşturan Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu fay hatlarının kesişim noktasında yer alıyor. 1 Haziran sabahı Karlıova ilçesi merkezli 4,8 büyüklüğündeki sarsıntı, kenti 2003’te 6,4; 2010’da 5,7; 2020’de 5,8 büyüklüğündeki depremleri yaşayan Bingöllülerin hafızasında hâlâ taze duran “büyük deprem” kaygısını canlandırdı. Uzmanlar, bölgede 6 ve üzeri büyüklükte bir depremin “orta-yüksek olasılık”la 30 yıl içinde tekrarlanabileceğine dikkat çekiyor.
Bölgenin Deprem Haritası
AFAD’ın 2024 Türkiye Deprem Tehlike Haritası’na göre Bingöl şehir merkezi 0,90 g’ye varan ivme değerleriyle “en yüksek deprem tehlikesi” sınıfında. Fay zonunun 20 km çevresinde yer alan Karlıova, Yedisu, Genç ve Solhan ilçeleri, yapı stoğunun niteliğine bağlı olarak ağır hasar riski taşırken, Murat ve Yayladere gibi güneybatı ilçelerinde bile yıkıcı dalgaların etkisi göz ardı edilemiyor.
Fay Hatlarının Kesişim Noktası
Kuzey Anadolu Fay Hattı’nın (KAF) doğu segmenti ile Doğu Anadolu Fay Hattı’nın (DAF) kuzey kolu Karlıova yakınlarında çatallanıyor. Jeofizik gözlemler, bu noktada yılda ortalama 20–25 mm’lik yatay kaçış hızlarının biriktiğini, kabuk içi gerilimin 15–20 yılda bir orta, 50–70 yılda bir büyük deprem üretmeye elverişli seviyeye ulaştığını gösteriyor. 2003 depreminden bu yana KAF-DAF birleşim zonunun batı segmentinde 1 m’ye yakın yer değiştirme ölçüldü; bu, “kilitli” kalan alt segmentte gerilimin arttığını düşündürüyor.
Olası Senaryolar Ve İhtimaller
– M 5,5–6,0 arası orta büyüklükte deprem: Önümüzdeki 10 yıl içinde gerçekleşme olasılığı %60’a kadar çıkıyor.
– M 6,5+ yıkıcı deprem: AFAD ve Kandilli verileri, 30 yıllık periyotta ortalama %35–40 olasılık veriyor.
– Yedisu Segmenti’ndeki 7+ “senaryosu”: Tarihsel kayıtlarda 1784’ten bu yana enerji boşalmadı; 250 yıllık suskunluk, bilim insanlarına göre “uzun dönemli” ancak “düşük olasılıklı” (≤%10) bir ihtimal yaratıyor.
Afet Hazırlık Önerileri
Yapı denetimi ve kentsel dönüşüm, Bingöl’de toplam konut stokunun ancak %40’ında tamamlandı. Deprem mühendisleri, 1999 yönetmeliği öncesi yapılmış binaların kademeli güçlendirilmesini, bölgesel toplanma alanı sayısının iki katına çıkarılmasını ve AFAD’ın “Acil Durum Mobil Uyarı” uygulamasının yaygınlaştırılmasını öneriyor. Ayrıca, su-elektrik altyapılarının deprem yalıtımlı hatlarla revize edilmesi, kritik kamu binalarına izolatör kurulması gündemde.
2003 Bingöl Depremi
2003 Bingöl Depremi’nde (M 6,4) 176 kişi hayatını kaybetti, 520’den fazla bina yıkıldı. 2010’da Karlıova’da 5,7’lik sarsıntıda 51 köyde hasar meydana geldi. Son olarak 14 Haziran 2020’de Karlıova-Kaynarpınar’daki 5,8’lik depremde 1 kişi öldü, 18 kişi yaralandı. Her üç olay da fay zonunun “segment segment” kırıldığını ve enerji boşalımının kademeli sürdüğünü ortaya koydu.
