www.imecegazetesi.com
İnsan Hakları Derneği (İHD), 28 Nisan 2025 tarihli “Hasta Mahpuslar Raporu” ile Türkiye genelinde cezaevlerinde yaşanan sağlık hakkı ihlallerini kamuoyuna duyurdu. Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü’nün verilerine göre, 7 Nisan 2025 itibarıyla Türkiye’de 403 binin üzerinde tutuklu ve hükümlü bulunuyor. İHD ise bu nüfusun içinde en az 1412 mahpusun hasta olduğunu belirtiyor. Derneğe göre bu sayı yalnızca ulaşılabilen vakalara dayanıyor; gerçek hasta mahpus sayısı çok daha yüksek olabilir.
Ağır Hastalıklar Göz Ardı Ediliyor
Rapor kapsamında yapılan sınıflandırmaya göre, 335 hasta mahpus “ağır hasta” kategorisinde yer alıyor. Bu kişilerin 230’u tek başına yaşamını sürdüremezken, 105’i günlük hayatını idame ettirmek için sürekli yardıma ihtiyaç duyuyor. Ayrıca 188 mahpusun düzenli olarak kontrol altında tutulması gerekiyor. Tanı konulamamış ya da yetersiz bilgi nedeniyle durumu değerlendirilemeyen yüzlerce kişi bulunuyor.
En Sık Görülen Rahatsızlıklar
İHD’nin verilerine göre, cezaevlerinde en sık karşılaşılan sağlık sorunları arasında kalp hastalıkları (295 kişi), diyabet (126 kişi), kanser (122 kişi) ve çeşitli ruh sağlığı sorunları (94 kişi) yer alıyor. Ayrıca MS, ALS, Alzheimer, KOAH, hepatit, görme ve işitme engelleri ile kas ve iskelet sistemi bozuklukları gibi çok sayıda kronik hastalık mahpusları etkiliyor. Birçok hasta mahpus, hastalığı nedeniyle ameliyat, sürekli tedavi veya özel diyet gereksinimi duyuyor.
Kadın, Engelli ve Yaşlı Mahpuslar Daha Kırılgan
Hasta mahpusların 161’i kadınlardan oluşuyor. Kadın mahpuslar hem sağlık hizmetine erişimde hem de tedavi sürecinde daha fazla zorlukla karşılaşıyor. Raporda, engelli ve yaşlı mahpusların da tek kişilik hücrelerde tutulmasının hem fiziksel hem de psikolojik sağlıkları üzerinde yıkıcı etkiler yarattığı vurgulanıyor. Yetersiz havalandırma, temiz suya erişim zorluğu ve aşırı kalabalık koğuşlar da mevcut sorunları derinleştiriyor.
Kelepçeli Muayene ve Ring Araçları
Hasta mahpusların hastanelere sevki çoğunlukla “ring” adı verilen, hijyenik olmayan ve tek kişilik nakil araçlarıyla gerçekleştiriliyor. Mahpuslar bu araçlarda saatlerce bekletiliyor, yazın sıcak, kışın ise soğuk hava koşullarına maruz kalıyor. Dahası, muayene sırasında kelepçelerin çıkarılmaması, jandarma veya infaz koruma memurlarının muayene odasında bulunması gibi uygulamalar hasta mahpusların mahremiyetini ve insanlık onurunu ihlal ediyor.
Beslenme Yetersiz, Su Kirli, Koğuşlar Kalabalık
Raporda, hasta mahpuslara doktorların önerdiği diyete uygun yemeklerin verilmediği, cezaevlerinde sunulan yemeklerin besleyici olmadığı ve hijyenik koşulların yetersiz kaldığı belirtiliyor. Şebeke suyunun içilemeyecek kadar kirli olduğu vurgulanırken, kantinden su satın alamayan mahpuslar sağlıksız suyu tüketmeye mecbur bırakılıyor. Kalabalık koğuşlar, yetersiz ısınma ve kişisel alan eksikliği gibi faktörler de mahpusların sağlık durumunu olumsuz etkiliyor.
İHD’nin Çağrısı: Hasta Mahpuslar İçin Acil ve Kalıcı Çözüm Adımları
İHD, hasta mahpuslara yönelik hak ihlallerinin sonlandırılması için 14 maddelik bir çözüm önerisi paketi hazırladı. Raporda, cezaevinde tedavisi mümkün olmayan ağır hastaların infazlarının derhal durdurulması gerektiği vurgulandı. Ayrıca ring aracı sevklerinin kaldırılarak ambulans sistemine geçilmesi, Adli Tıp Kurumu’nun tek merci olmaktan çıkarılması ve tam teşekküllü hastane raporlarının esas alınması gerektiği ifade edildi. Kelepçeli muayene uygulamasına son verilmesi, cezaevlerinde yeterli sağlık personelinin görevlendirilmesi ve hasta mahpuslara uygun diyetlerin sunulması da öne çıkan diğer öneriler arasında yer aldı.
Dernek ayrıca, Cumhurbaşkanının af yetkisinin ayrım yapılmaksızın kullanılması, Terörle Mücadele Kanunu kapsamındaki infaz ayrımcılığına son verilmesi ve BM Mandela Kuralları’na uygun bir infaz rejiminin benimsenmesi çağrısında bulundu. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve CPT gibi uluslararası kurumların tavsiyelerine de atıf yapılan rapor, cezaevlerindeki sağlık ihlallerinin yalnızca tıbbi değil, aynı zamanda insan hakları sorunu olduğuna dikkat çekti.
