Yaz aylarında artan sıcaklıklar sağlık açısından büyük tehdit oluşturuyor. Uzmanlar, sıcak çarpmasına karşı erken müdahalenin ve bilinçli davranmanın yaşamsal önem taşıdığına dikkat çekiyor. Peki, sıcak çarpması neden olur? Sıcak çarpması belirtileri nelerdir?
SICAK ÇARPMASI NEDİR VE NEDEN OLUR?
Türkiye genelinde rekor düzeyde seyreden hava sıcaklıkları, özellikle temmuz ve ağustos aylarında sıcak çarpması riskini artırıyor. Uzmanlara göre sıcak çarpması, vücudun ısı düzenleme mekanizmasının bozulmasıyla ortaya çıkan ve acil müdahale gerektiren ciddi bir sağlık sorunu. Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Burcu Tokuç, bu durumun genellikle vücut ısısının 41 dereceye kadar yükselmesiyle kendini gösterdiğini söylüyor.
Tokuç, sıcak çarpmasının ilk aşamasının sıvı ve mineral kaybı ile başladığını belirtiyor. İlk belirtiler arasında sıcak kramplar, halsizlik, baş ağrısı, bulantı ve kusma bulunuyor. Bu belirtilerin devamında çarpıntı ve baygınlık hissi gelişebiliyor. Bu noktada kişi hemen serin bir ortama alınmalı ve bilinç yerindeyse su veya sıvı elektrolitler verilerek destek sağlanmalı. Ancak bu uygulamaların sonuç vermemesi halinde vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna başvurulması gerekiyor.
BİLİNÇ KAYBINDA AĞIZ YOLUYLA SIVI VERİLMEMELİ
Prof. Dr. Tokuç’un uyarılarından biri de sıkça yapılan hayati bir yanlışa dikkat çekiyor: “Sıcak çarpması sonucu bilinci kapanmış kişilere asla ağız yoluyla sıvı verilmemelidir.” Bu tür bir durumda en doğru adım, hızlıca 112 Acil Sağlık ekiplerine ulaşmak. Bilinci yerinde olmayan bireylerin sıvıyı yutma refleksi olmayabileceğinden bu müdahale boğulma riskini doğurabiliyor.
Tokuç ayrıca, yaşlılar, çocuklar ve kronik hastalığı bulunan bireylerin 11.00 ile 17.00 saatleri arasında dışarıda bulunmaktan kaçınmaları gerektiğini vurguluyor. Tarım ve inşaat gibi açık alanda çalışılan iş kollarında çalışanların da gölge alanlarda sık sık mola vermeleri ve bol sıvı tüketmeleri büyük önem taşıyor.
SOĞUK KOMPRES VE FAN KULLANIMI ETKİLİ OLABİLİYOR
Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Şahin Aslan ise sıcak çarpmasına karşı uygulanabilecek ilk yardım yöntemlerine dikkat çekiyor. Aslan, “Sıcak çarpması yaşayan kişiler hemen gölge veya serin bir ortama alınmalı. Boyun, kasık ve koltuk altı gibi bölgelere soğuk kompres uygulanmalı,” diyor. Ayrıca, imkân varsa hastaya soğuk duş aldırmak vücut ısısının düşürülmesinde etkili olabilir.
Ancak soğuk uygulamalar sırasında kişide titreme gelişirse bu yönteme ara verilmesi gerektiğini de hatırlatıyor. Fan ve vantilatör gibi cihazlarla buharlaşmanın artırılmasının da faydalı olabileceğini belirten Aslan, bilinci açık olan kişilere bol sıvı verilmesinin önemini vurguluyor.
ERKEN MÜDAHALE HAYAT KURTARIR
Sıcak çarpması, doğru müdahale edilmediğinde hayati risk oluşturabilir. Bu nedenle sıcak hava dalgalarının etkili olduğu günlerde dışarıda geçirilen zamanın sınırlandırılması, serin alanların tercih edilmesi, uygun kıyafetler giyilmesi ve bol sıvı tüketilmesi gerekiyor. Sıcak çarpması belirtileri gözlemlendiğinde ise bilinçli hareket etmek ve vakit kaybetmeden sağlık hizmeti almak, hayat kurtarıcı olabiliyor.