Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Fen Fakültesi tarafından yürütülen TÜBİTAK destekli araştırma, Trabzon’da bir termik santralin çevresindeki zeytin ağaçlarında kurşun ve kadmiyum gibi ağır metallerin yüksek oranda biriktiğini ortaya koydu. Bilimsel bulgulara göre, zeytinin yaprak ve meyveleri toksik madde yüklü hale gelerek insan hücrelerine zarar veriyor. Dahası, antimikrobiyal etkisini de kaybediyor.
Santrale Yakın Zeytin Hücreleri Öldürüyor
Çalışmada, santrale yakın, orta mesafeli ve uzak üç bölgeden toplanan zeytin örnekleri analiz edildi. Özütler insan akciğer ve göz epitel hücreleriyle temas ettirildi. Sonuç: Santrale yakın örnekler, sağlıklı hücrelerde toksik etki oluşturdu. İlginç biçimde, bu zeytinler kanser hücrelerini de yüksek oranda öldürdü.
"Normal Hücreye Zarar Veriyor, Kanser Hücresini Öldürüyor"
Proje yürütücüsü Doç. Dr. Selcen Çelik Uzuner, araştırmanın detaylarını şöyle açıkladı:
“Zeytin normalde sağlığa faydalıdır, ancak santral yakınındaki örneklerde ağır metaller birikmiş. Bu toksik hale gelen zeytin, normal hücrelere zarar veriyor. Aynı zamanda kanser hücrelerini de daha güçlü şekilde öldürüyor. Ancak bu fayda değil, bir alarm durumudur.”
Tarım ve Yaşam Alanlarına Mesafe Uyarısı
Araştırmada elde edilen verilere göre, ağır metaller yaklaşık 10 kilometrelik bir alanda etkili olabiliyor. Uzuner, “Termik santrallerin 10-15 kilometrelik çevresinde ne tarım arazisi ne de yerleşim alanı bulunmalı” diyerek kritik bir uyarıda bulundu.
Zeytin Antimikrobiyal Özelliğini Kaybediyor
Zeytin yaprağının doğal antimikrobiyal etkisiyle bilindiğine dikkat çeken ekip, santral yakınına ait örneklerin mikroplara karşı hiçbir direnç göstermediğini belirledi. Bu da, ağır metal birikiminin bitkinin biyolojik işlevini bozduğunu gözler önüne serdi.
Yeni Aşamada Genetik İnceleme Başlıyor
Projenin ikinci fazı ulusal iş birlikleriyle derinleştiriliyor. Eylül–Aralık aylarında yapılacak yeni örneklemeyle, zeytinin hücresel düzeyde yaşadığı genetik ve epigenetik değişiklikler incelenecek. ODTÜ’den Dr. Emre Aksoy ve Zeytincilik Araştırma Enstitüsü projeye dahil oldu. Zeytinin iç yapısında neler değiştiği, fenolik bileşik analizleriyle ortaya konacak.
"Bilim Şaşırtır, Bu Kez Tehlike Uyarıyor"
Doç. Dr. Uzuner, “Bilim şaşırtmak içindir. Sağlıklı hücrelerin bu kadar zarar göreceğini beklemiyorduk. Bu sonuçlar sadece zeytin değil, tüm tarımsal ürünler için geçerli olabilir” diyerek, santrallerin konumlandırılmasında çevre ve insan sağlığının mutlaka dikkate alınması gerektiğini söyledi.
Enerji Uğruna Tarım Riski Büyüyor
Araştırma, enerji yatırımlarının tarım alanlarına etkisini net biçimde ortaya koyarken, çevre planlamasında yeni bir yaklaşımın gerekliliğini işaret ediyor. Tarım ürünlerinin besleyici değil, toksik hale gelmesi sadece ekonomik değil, halk sağlığı açısından da büyük bir tehdit oluşturuyor.