Cumhurbaşkanı’nın Anayasal yetkileri arasında yer alan “sürekli hastalık, sakatlık ve kocama” nedeniyle ceza affı uygulamaları, son yıllarda kamuoyunda sıkça gündeme gelmeye başladı. Özellikle bazı infaz kararlarının Resmî Gazete’de yayımlanmasının ardından “Sürekli hastalık affı nedir?” sorusu yeniden tartışılmaya başlandı. İşte bu af türünün kapsamı, süreci, hukuki dayanağı ve kamuoyundaki yansımaları…
Anayasal Yetki: Cezayı Kaldırma Hakkı Cumhurbaşkanı’nda
Sürekli hastalık affı, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 104. maddesinin 16. fıkrasına dayanmaktadır. İlgili hükümde, “Cumhurbaşkanı, sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebiyle kişilerin cezalarını hafifletebilir veya kaldırabilir” denilmektedir. Bu yetki, yargı kararı olmaksızın, tamamen Cumhurbaşkanı’nın takdirindedir ve bireysel bazda uygulanır.
Kimler Sürekli Hastalık Affından Yararlanabilir?
Bu af türü, belirli kriterleri taşıyan hükümlüler için geçerlidir. Başvuru süreci, Adlî Tıp Kurumu'nun değerlendirmesiyle başlar:
- Cezaevinde kalması tıbben mümkün olmayan, kalıcı ve ağır hastalığı bulunan hükümlüler
- Yaşı ilerlemiş, cezaevi koşullarında hayatta kalması riskli olan yaşlılar
- Fiziksel veya zihinsel olarak ağır engelli hale gelmiş kişiler
Af için temel şart, cezanın infazının kişinin sağlık durumu nedeniyle fiilen imkânsız hale gelmesidir.
Süreç Nasıl İşliyor?
- Raporlama: İlk adımda hükümlünün sağlık durumu resmi hastanelerde veya doğrudan Adlî Tıp Kurumu’nda incelenir.
- Adlî Tıp Onayı: Kurum, hükümlünün cezaevinde kalamayacak durumda olduğunu belirtirse, bu rapor Adalet Bakanlığı’na gönderilir.
- Bakanlık Görüşü: Adalet Bakanlığı, uygun gördüğü takdirde dosyayı Cumhurbaşkanlığı’na iletir.
- Cumhurbaşkanı Kararı: Son kararı Cumhurbaşkanı verir. Affa ilişkin karar, Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girer.
Bu süreçte Cumhurbaşkanı'nın takdir yetkisi sınırsızdır ve mahkemelerce denetlenemez.
Genel Af ile Sürekli Hastalık Affı Arasındaki Fark
Sürekli hastalık affı bireyseldir ve sağlık durumu baz alınarak yapılır. Genel af ise Meclis tarafından çıkarılan yasa ile geniş bir suç grubunu kapsar. Aşağıdaki tablo, bu iki af türünün farklarını özetlemektedir:
|
Kriter |
Sürekli Hastalık Affı |
Genel Af |
|
Yetki Sahibi |
Cumhurbaşkanı |
TBMM |
|
Kapsam |
Bireysel |
Geniş suç grupları |
|
Gerekçe |
Sağlık, sakatlık, yaşlılık |
Politik, sosyal veya ekonomik |
|
Hukuki Dayanak |
Anayasa m.104 |
Anayasa m.87 |
|
Uygulama Süreci |
Rapor → Bakanlık → CB kararı |
Yasa teklifi → Genel Kurul |
Kamuoyundaki Tartışmalar: Seçici Uygulama mı?
Her ne kadar yasal çerçevesi belirli olsa da, sürekli hastalık affı kamuoyunda sıkça tartışma konusu olmaktadır. Özellikle kamu vicdanını derinden yaralayan cinayet, kadın ve çocuklara yönelik suçlar veya terör eylemleriyle hüküm giyen kişilere bu affın uygulanması, toplumsal infiale yol açmaktadır.
Adlî Tıp Kurumu'nun raporları da zaman zaman bağımsızlık ve tarafsızlık açısından eleştirilmiştir. Af kararlarının bazı kesimlerce “siyasi gerekçelere” dayandırıldığı yönündeki yorumlar da kamuoyunun güven duygusunu zedelemektedir.
Cezasızlık Değil, İnfazın Kaldırılması
Sürekli hastalık affı, hukuken bir beraat ya da temyiz sonucu verilen bozma kararı değildir. Mahkûmiyet kararı geçerliliğini korur; yalnızca cezanın infazı durdurulur veya kaldırılır. Bu nedenle, bu kararlar teknik olarak “af” değil, “cezanın kaldırılması” olarak tanımlanır.