Algıda seçicilik, seçici dikkat veya seçici maruz kalma, kişinin görmek istediklerini görüp, duymak istediklerini duyup, diğer örnekleri veya uyaranları görmezden gelmesine dayalı bir bilişsel çarpıtmadır. Daha teknik tanımıyla algıda seçicilik, uyaranların (genel olarak 'olan bitenin'), bu uyaranları algılayan kimsenin beklentileri çerçevesinde görülmesine, dinlenilmesine veya odaklanılmasına sebep olan, son derece yaygın bir bilişsel çarpıtmadır. Bu görme, dinleme veya odaklanma eylemi sırasında ilgili uyarandan gelen, arkaplan sesi ve periferal görüşümüz içinde bulunan dikkat dağıtıcı imgeler, önemsiz veya mevcut bilgilerimizle çelişen bilgiler bilinçli veya bilinçdışı bir süreç ile göz ardı edilir.
Gerçekleşmesini beklediğimiz bir şeye odaklanmamızı (veya bu 'şeyi' algılamamızı) sağlayan algıda seçicilik, önyargılar, ilgi alanları, arzu ve korkular ile belirlenir ve 'gerçeğe', taraflı ve kısmî bir yorum getirir. Algıda seçiciliği belirleyen bir başka faktör ise duygulardır. Duygularımız çerçevesinde gerçek dünya ile hemen hemen aynı bir alternatif senaryo yaratabilir; bu senaryoyu 'gerçek' olarak algılayabiliriz.
Bunlara karşın algıda seçiciliğin belli başlı faydaları da yok değildir. Bir ortamdaki gereksiz, dikkat dağıtıcı bilgileri filtreleme yoluyla algıda seçicilik, içinde bulunduğumuz çevrenin barındırdığı uyaranları görmezden gelmemizi sağlayarak odaklanmak istediğimiz şeye daha rahat odaklanmamızı mümkün kılmaktadır. Evrim ve antropoloji açısından bakıldığında ise algıda seçiciliğin avlanma riski yaşadığımız durumlarda örüntüler arasındaki farklara dikkatimizi vermemizi sağlayarak türümüzü koruduğu; dolayısıyla pozitif bir seçilim baskısıyla seçildiği düşünülmektedir. Seçici Dikkat Nedir? Sizden, aşağıdaki görsele bakıp bize 'Burada kaç tane yiyecek var?' sorusunun cevabını vermenizi istersek yazıları okumaksızın ve diğer çizimleri görmeksizin doğrudan yiyeceklere odaklanır; 'Kaç tane elektronik aygıt var?' diye sorarsak da yalnızca elektronik aygıtları görürsünüz. 'Harfler ve sayılar neyi anlatıyor?' diye sorduğumuzdaysa, az önce odaklandığınız nesneleri görmezden gelip, sadece sayı ve harflere odaklanabilirsiniz. Buna, seçici dikkat denmektedir.
Algıda Seçicilik Örnekleri-Sahtebilimde Algıda Seçicilik
Sahtebilim, neredeyse tamamen algıda seçicilik üzerine kurulu safsatalardan oluşmaktadır. Birkaç tanesini örnekleyecek olursak: Rüya Tabirleri ve Yorumları:Rüyaların 'tuttuğu', yani rüyada görülenlerin gerçek hayatta da sonradan deneyimlendiği inancında olan, insanların 'tutan' birkaç rüyayı fark etmesi, tutmayan yüzlercesini görmezden gelmesidir. Eğer rüyaların tutma oranı çeteleye dökülecek olursa, şanstan/tesadüften beklenenden daha sık gerçekleşmedikleri görülecektir. Astroloji ve Astrologların Tahminleri: Astrologların kişilik niteliklerini doğum günü ve saati gibi bilgilerden yola çıkarak bilebileceği inancında olan, astrolog kehanetlerinin tutmadığı yüzlerce vaka 'Herhalde yani, ne bekliyorduk ki?' diyerek görmezden gelinmesidir. Uydurdukları onlarca iddiadan bir veya birkaçı tamamen istatistiki (ve dolayısıyla beklendik) nedenlerle tuttuğunda ise, hem 'Ben demiştim.' diyerek yeniden gündeme getirilmekte, hem de beklentinin aksi yönde bir sonuç çıktığı için toplum ve sosyal medya tarafından popülarize edilmektedir. Eğer astrologların isabetli ve isabetsiz tahminlerinin çetelesi tutulacak olursa, şanstan/tesadüften beklenenden daha sık doğru bilemedikleri görülecektir. Falcılık ve Müneccimlik: Falcıların veya sözde müneccimlerin gelecekte olacakları bilebileceği inancında olan, geleceğe yönelik muğlak ifadelerde bulunulması ve bunların kısmen tuttuğunda bile gizem meraklısı insanlar tarafından 'doğru tahmin' olarak yaftalanmasıdır. Ayrıca bu falcı ve müneccimlerin geleceğe yönelik tahminlerinin çetelesi tutulacak olursa, şanstan/tesadüften beklenenden daha sık doğru bilemedikleri görülecektir.